Rozpoczynamy cykl krótkich informacji, wypełniających w części nową pracę pod tytułem ujętym wyżej.
© Copyright by Mirosław
Krajewski, 2019
zdj. 1 Okładka albumu autora o Ziemi Dobrzyńskiej z 2000 r.
Prolegomena
Prolegomena
Istotnym
powodem przygotowania i opublikowania tego skromnego (o walorach popularnych)
mini kompendium wiedzy o Ziemi Dobrzyńskiej, którą konsekwentnie od 2008 r.
określam „Dobrą Ziemią”, jest ważna rocznica, a która wymaga podkreślenia w tym
miejscu, a mianowicie data: 1288, kiedy to w wyniku podziału księstwa
przez Kazimierza powstało samodzielne księstwo dobrzyńskie i tę datę należy
uznać za powstanie Ziemi Dobrzyńskiej jako jednostki podziału książęcego ziem
polskich. Zatem w 2018 r. przypadała 730. rocznica swoistych „narodzin” Ziemi Dobrzyńskiej,
która potem wykształciła i utrwaliła swoje „ziemskie” atrybuty, a mianowicie:
granice, stolicę, herb, sejmik (w Lipnie), okazowanie rycerstwa (na polach pod
Lipnem), mundur wojewódzki, strój regionu (regionalny) i inne; wreszcie bogatą
spuściznę kulturową, mocno posadowioną w tożsamości regionalnej w XIX stuleciu
i silnie ożywianą współcześnie.
Ta
niewielka praca ma za zadanie raz jeszcze wzbudzić u miłośnika Ziemi
Dobrzyńskiej dodatkowe zainteresowanie jej bogatą przeszłością, także przyrodą,
ale również osobami, które w różnym zakresie i czasie przysporzyli jej chwały.
Być może przyda się ta książeczka także młodzieży szkolnej, która wielokrotnie z
ochotą zwraca się do swoich korzeni. Choć ujęte w tytule hasła (znamiona) nie budzą wątpliwości, to chciałbym zatrzymać
się przy pierwszym z nich, a mianowicie na pojęciu „klejnot”. Spośród
różnorakich jego znaczeń tutaj chcę posługiwać się klejnotem, jaką rzeczą (wartością) cenną i rzadką[1]; takie
wartości, tyczące się Ziemi Dobrzyńskiej, zostały w tej pracy zamanifestowane,
uwypuklone, wyeksponowane, pokreślone, a nierzadko podniesione do rangi
majestatycznej.
Klejnoty,
nowinki i osobliwości dotyczą całego obszaru, wyznaczonego siedmioma rzekami,
dlatego sięgnąć mogą do tego nietypowego przewodnika mieszkańcy całej Ziemi
Dobrzyńskiej i jej miłośnicy oraz pasjonaci historii i przyrody. Staraliśmy się
w tej mierze zachować umiar i równomierność „rozłożenia” po całym obszarze
Dobrej Ziemi tych właśnie atrybutów wyznaczonych i określonych tytułem
książki. Mam nadto nadzieję, że prezentowana książeczka może stać się źródłem
do organizacji kolejnych konkursów wiedzy o Ziemi Dobrzyńskiej, od wielu lat
organizowanych przez SGZD, ale chciałoby się także przez inne podmioty lokalnej
przestrzeni, np. biblioteki, domy kultury, szkoły i inne stowarzyszenia.
Wreszcie: wydanie to jest przypomnieniem ważnych (minionych, obecnych i
przyszłych) rocznic, wpisanych w tożsamość historyczną tej ziemi.
Pielęgnujmy
te klejnoty, poznawajmy kolejne nowinki, szanujmy osobliwości Dobrej Ziemi;
ziemi przebogatej, umiłowanej… najdroższej!
O NAZWIE WŁASNEJ "ZIEMIA DOBRZYŃSKA"
Osobliwością numero uno powinna być prawidłowa pisownia nazwy, mimo iż w ostatnich latach przyjęło się wbrew
„Słownikowi poprawnej polszczyzny” używać w jej nazwie małych liter. Nazwa „Ziemia
Dobrzyńska” była pisana z wielkich liter w XIX w. oraz w wydawnictwach I połowy
XX stulecia, także w dziele Lauda
sejmików Ziemi Dobrzyńskiej, wydanych drukiem w Krakowie w 1878 r.[1]. Z
wielkich liter nazwę „Ziemia Dobrzyńska” pisał w 1882 r. w swoim pomnikowym
dziele Maksymilian Borucki[2].
Także Oskar Kolberg w pracy pt. Dolinami
rzek[3]
oraz Dominik Staszewski i Aleksander Maciesza – znani i cenieni historycy
Mazowsza Płockiego i Ziemi Dobrzyńskiej[4]
używali w jej pisowni wielkich liter. W 1906 r. nakładem krakowskiej Akademii
Umiejętności znany krakowski historyk państwa i prawa, Józef Siemieński ogłosił
znakomite dzieło (niestety wciąż niedoceniane przez historyków) pt. Organizacya sejmiku Ziemi Dobrzyńskiej,
w którym wielokrotnie użył pisowni „Ziemia Dobrzyńska” z wielkich liter, notabene zasadnie i wyczerpująco to
motywując[5].
Również Wielka ilustrowana encyklopedia
powszechna w tomie czwartym z 1930 r. stosowała przy haśle „Dobrzyńska
ziemia” pisownię z wielkiej litery, podając m. in.: „Od 1236 należała Ziemia Dobrzyńska do Kujaw i przy końcu XIII. i na
pocz. XIV w. stanowiła odrębną dzielnicę”[6].
Tak więc odrębność historyczno-geograficzna jest głównym powodem tej
osobliwości.
[1]
Lauda sejmików Ziemi Dobrzyńskiej,
wyd. F. Kluczycki, Kraków 1878, pass.
[2]
M. Borucki, Ziemia Kujawska pod względem
historycznym, jeograficznym, archeologicznym, ekonomicznym i statystycznym, Włocławek
1882.
[3]
O. Kolberg, Dolinami rzek, czyli opisy
podróży wzdłuż Niemna, Wisły, Bugu i Biebrzy, Warszawa 1903, s. 145-147.
[5]
J. Siemieński, Organizacya sejmiku Ziemi
Dobrzyńskiej, Kraków 1906, s. 1 i n.
[6] Wielka
ilustrowana encyklopedia powszechna, t. 4: Dewsbury-Europa, Kraków (1930), s. 45.
Zob. szerzej: M. Krajewski, O właściwą pisownię nazwy własnej „Ziemia
Dobrzyńska” na tle jej odrębności i trwałości historycznej oraz kulturowej,
„Rocznik Dobrzyński”, t. 10: 2017, s. 9-25.
