"Każdy Twój wyrok przyjmę twardy, przed mocą Twoją się ukorzę. Ale chroń mnie Panie od pogardy, od nienawiści strzeż mnie Boże". (N. Tanenbaum)

niedziela, 12 marca 2023

© Blog prof. Mirosława Krajewskiego: DTN: Słownik biograficzny artystów, twórców rzemio...

© Blog prof. Mirosława Krajewskiego: DTN: Słownik biograficzny artystów, twórców rzemio...:   Szanowni Państwo,   Dobrzyńskie Towarzystwo Naukowe kontynuuje prace nad Słownikiem biograficznym artystów, twórców rzemiosła i ludzi ...

DTN: Moc ducha i umysłu. Słownik biograficzny artystów, twórców rzemiosła i ludzi pióra Ziemi Dobrzyńskiej

 

Szanowni Państwo,

 

Dobrzyńskie Towarzystwo Naukowe kontynuuje prace nad Słownikiem biograficznym artystów, twórców rzemiosła i ludzi pióra Ziemi Dobrzyńskiej. Obejmie on biogramy artystów plastyków, ludzi rzemiosła artystycznego i użytkowego oraz pisarzy
i poetów tworzących na Ziemi Dobrzyńskiej oraz dla tej Ziemi. Znajdą się w nim biogramy zarówno ludzi nieżyjących jak też tworzących współcześnie.

Zwracamy się przeto do samorządów lokalnych, działających w obrębie historycznej Ziemi Dobrzyńskiej (w granicach sprzed 1772 r.), instytucji kultury, stowarzyszeń
i organizacji społecznych, ale także bezpośrednio do twórców bądź ich rodzin
o przygotowanie (choćby w zarysie) biogramów (wraz z załącznikami) według schematu podanego niżej.

Panowie Starostowie, Burmistrzowie, Wójtowie oraz Prezesi i Przewodniczący stowarzyszeń i organizacji pozarządowych, jesteście blisko tych Ludzi, których chcemy
w jednym miejscu, w jednej zwartej publikacji uhonorować i wypromować. Bardzo prosimy, abyście zechcieli zostać Ich Promotorami. Macie Państwo do dyspozycji właściwe narzędzia, tj. wydziały, referaty promocji, prasę samorządową, kontakty i bazy adresowe. Niech wszystko to posłuży dobrej sprawie, Dobrej Ziemi, jako że wszyscy jesteśmy sługami tej, której imię pojawia tu się po raz pierwszy: BONA TERRA DOBRINENSIS!

Oddzielnie zwracamy się do mass mediów o popularyzację tego przedsięwzięcia.

*

Wzór (schemat) biogramu:

NAZWISKO I IMIĘ (imiona) (*1 I 1935 r. w Kowalkach †1 XII 2005 r. w Warszawie), pedagog, artysta malarz, poeta

Urodził się w rodzinie chłopskiej jako syn Teofila i Józefy z Malinowskich. Jego ojciec brał udział
w wojnie obronnej 1920 r. i został ranny pod Zakroczymiem. Ukończył Szkołę Podstawową Kowalkach (1957), potem Technikum Rolnicze w Gronowie (1962) oraz studia wyższe w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (1967) z wyróżnieniem.

Pracował kolejno jako nauczyciel w Technikum Rolniczym w Gronowie oraz Liceum Plastycznym
w Toruniu. Był instruktorem ZHP w stopniu podharcmistrza. Na emeryturę przeszedł w 2000 r.

Od wczesnych lat młodzieńczym interesował się sztuką malarską. Tworzył najchętniej pejzaże, głównie w technice akwareli, ale nie stronił też od oleju. Jego kolekcja liczy ponad 50 obrazów. Swoje prace wystawiał na wystawach w………………. (rok…)…………………

Jego obrazy znajdują w kilkunastu instytucjach, urzędach oraz w wielu zbiorach prywatnych.

Poza tym pisał wiersze, głównie o tematyce wiejskiej oraz religijnej. Wydał dwa autorskie tomiki poezji pt. Tęsknota (1998) oraz ……………………….(rok). Obydwa ukazały się nakładem …………………………………………. Były one promowane w Klubie Seniora w Rembertowie.

Za całokształt pracy zawodowej i twórczości artystycznej był nagradzany licznymi nagrodami, m.in. nagrodą …………………….. (rok) oraz nagrodą …………………………….(rok). Był odznaczony m.in. ………………………….(rok) oraz………………………………(rok).

Interesował się turystyką motorową. Uprawiał kolarstwo, w młodości zaś sporty łucznicze. Był zapalonym myśliwym. Zgromadził ciekawą bibliotekę przyrodniczą.

Miał rodzeństwo: brata Jana (1932-2020), rolnika i społecznika oraz siostrę Krystynę (1938-2018), pedagoga, logopedę, oddanego instruktora harcerstwa. W 1955 r. ożenił się z Katarzyną Majer (1920-2010), z którą pozostawił dwoje dzieci: Macieja (*1957), z zawodu inżyniera rolnictwa i Katarzynę (*1959), z zawodu lekarza dentystę.

Został pochowany na cmentarzu komunalnym w Rembertowie.

 

(Biogram przygotowano (ł, a)………………………….i powstał na podstawie:…………………………………).

 

*

Sporządzony w programie Microsoft Word 2003-2007 biogram[1] (bez wcięć akapitowych) wraz z podpisanym zdjęciem portretowym (w kolorze lub czarno-białym,
w JPG-u, 300 dpi) oraz podpisanym zdjęciem jednej z wybranych prac oraz okładką wybranego tomiku lub wydawnictwa zwartego z pracą poetycką lub prozatorską (także
w JPG-u, 300 dpi) przesyłamy w załączniku do maila na adres:
kontakt@dtnrypin.pl
z dopiskiem w treści maila SBTZD w terminie do 15 maja 2023 r.

Biogram zostanie poddany opracowaniu redakcyjnemu, którego celem będzie wyłącznie ujednolicenie adiustacyjne całości pracy bądź uzupełnienie biogramów przez nas już posiadanych oraz ewentualne uzupełnienie źródeł ich treści.

Zakładamy, że w słowniku znajdzie się około 250 biogramów. Słownik ukaże się
w drugiej połowie 2023 r. i będzie dystrybuowany powszechnie.

 

       Cum salvete dobrinensis –



[1] Nie ograniczamy objętości biogramu, jednak nie powinien on przekraczać 2 stron kps z interlinią 1,0, czcionka Times New Roman 12 pkt, pogrubienia – tylko jak w schemacie, z zachowaniem poszczególnych fraz, pisanych od nowej linii oraz kursywy w tytułach prac. Całość piszemy w formie bezosobowej (dla osób nieżyjących
w czasie przeszłym, np. tworzył, wydał), dla osób żyjących w czasie teraźniejszym (np. pisze; jednak, gdy chodzi o wydanie lub nagrodzenie prac, np. wydał, otrzymał itp.).

© Blog prof. Mirosława Krajewskiego: Mirosław Krajewski, 525 lat pobytu Bernardynów w S...

© Blog prof. Mirosława Krajewskiego: Mirosław Krajewski, 525 lat pobytu Bernardynów w S...:     525. rocznica sprowadzenia Ojców Bernardynów do Skępego [1]   Klasztor i kościół skępski, grafika z 1895 r. w "Tygodniku Il...

Mirosław Krajewski, 525 lat pobytu Bernardynów w Skępem

  

525. rocznica sprowadzenia Ojców Bernardynów do Skępego[1]

 


Klasztor i kościół skępski, grafika z 1895 r. w "Tygodniku Ilustrowanym"

Ks. Mikołaj Kościelecki do zawarcia porozumienia w sprawie obsadzenia wzniesionego przez siebie kościółka w Skępem bernardynami, zaprosił w roku 1498 do Włocławka gwardiana klasztoru Ojców Bernardynów w Kole, o. Euzebiusza z Kalisza i o. Melchiora Gusza ‒ przyszłego przełożonego w Skępem. Potem skierował prośbę do wikariusza zakonnej prowincji (obecnie jest to funkcja prowincjała), błogosławionego Władysława z Gielniowa (notabene prowincjała w latach 1487-1490 i 1496-1499) o formalne przyjęcie fundacji. Wystarał się również o zgodę na nową fundację papieża Aleksandra VI. Na tej podstawie Ojcowie Bernardyni przybyli do Skępego, z myślą tworzenia nowej placówki, w święto Zwiastowania NMP, w dniu 25 marca 1498 r., czyli dokładnie 525 lat temu, w osobach: o. Melchior Gusz, pierwszy przełożony w Skępem, o. Jan z Raszkowa i brat zakonny Antoni, z zawodu rymarz. Początkowo zamieszkali oni w zabudowaniach dworskich Kościeleckich w pobliżu kościółka fundowanego właśnie przez ks. M. Kościeleckiego.

W dniu 27 września 1498 r. zakonnicy otrzymali od bpa płockiego Jana Lubrańskiego, rezydującego wtedy w Sandomierzu, dekret zezwalający na objęcie fundacji i zgodę na rozpoczęcie pracy duszpasterskiej w Skępem, zaś oficjalne wprowadzenie zakonników na nową placówkę odbyło się prawdopodobnie w dniu 27 listopada 1498 r. Potwierdzenie tego faktu znajdujemy u o. Jana z Komorowa w Kronice Zakonu Braci Mniejszych, który podał, że: „W roku Pańskim 1499 ojciec Władysław zwołał kapitułę prowincjalną do Warszawy na święto Bożego Ciała (30 maja). (…) Z tej kapituły wysłano powtórnie innych braci, by ocenili, czy ów klasztor w Skępem i Połocku jest już odpowiednio przygotowany do zamieszkania przez braci”. Z zapisu tego należy wnosić, iż zakonnicy mieszkali i pracowali w Skępem od blisko roku, jednak fundacja nie była jeszcze przyjęta i konwent nie został jeszcze formalnie ustanowiony.


bp Mikołaj Kościelecki (obraz z nawie kościoła skępskiego)

Wysłannicy kapitulni w roku 1499 mieli zatem sprawdzić, w jakim stanie jest przyszłość skępskiej fundacji i czy można ją przyjąć. W 1502 r. kapituła w Kobylinie przyjęła fundację (klasztor) skępski i dla zaspokojenia potrzeb duszpasterskich wysłano z niej siedmiu zakonników z gwardianem na czele. W 1509 r. klasztor skępski, podniesiony został do rzędu konwentów formalnych. Po zakończonym prowincjalstwie, o. Władysław z Gielniowa został przełożonym w Skępem w latach 1501-1504, a rok później, 4 maja 1505 r. – zmarł. Tożsame informacje tyczące się daty sprowadzenie bernardynów do Skępego znajdujemy u o. S. Barącza, który podał: „Ks. Mikołaj Kościelecki zamyśla obszerniejszy kościół z klasztorem budować. W tym celu sprowadza około r. 1498 OO. Bernardynów, którzy tymczasowo w domku wiejskim (…) umieścili się”.

W 1508 r. zostały położone fundamenty pod murowany kościół i klasztor dla sprowadzonych tu ojców, a konsekracja miała miejsce już w 1511 r. Stąd Ojcowie Bernardyni są w Skępem od 525 lat, oczywiście z blisko 70-letnią przerwą spowodowaną wyrzuceniem ich przez Rosjan po upadku powstania styczniowego 27 listopada 1864 r. aż do powrotu w dniu 22 października 1933 r., a następnie przez Niemców w latach 1940-1945.

Od ponad 525 lat, tj. od 1496 r. w samym sercu Ziemi Dobrzyńskiej, zwanej przez nas Dobrą Ziemią, króluje w wizerunku przywiezionym przez Zofię Kościelecką z Poznania, Najświętsza Maryja Panna Skępska, Matka Boża Brzemienna. Zanim trafiła na tę ziemię i swoją mocą rozpaliła serca dobrzyńskich dobrodziejów, (w tym zacną i wielce zasłużoną dobrzyńską rodzinę Kościeleckich herbu Ogończyk, do wzniesienia świątyni i klasztoru dla Ojców Bernardynów), już w końcu XIII stulecia, czyli ponad 200 lat wcześniej, Ziemia Dobrzyńska ukształtowała się jako jednostka książęcej administracji, najpierw jako księstwo, potem jako jedna z ziem Korony Polskiej, aż wreszcie stała się odrębnym województwem, nie podlegającym ani Mazowszu ani Kujawom jako równorzędnym dzielnicom książęcym i królewskim. Podkreślmy to wyraźnie, że Ziemia Dobrzyńska należała do Mazowsza tylko do czasu podziału swego księstwa między synów przez księcia Konrada I Mazowieckiego w 1236 r. Pod panowaniem Kazimierza I Kujawskiego ziemia ta miała krótkie „konotacje” kujawskie. Z tych związków wywodzi się, trwające całe wieki nieporozumienie, z którym czas zerwać, jakoby Ziemia Dobrzyńska miała być częścią Mazowsza bądź Kujaw. Nie można także nazywać Ziemi Dobrzyńskiej „starym Mazowszem” czy też jego częścią, bowiem takie określenie jest absolutnym archaizmem i zakłamuje historyczną rzeczywistość.

            Królowanie Matki Bożej na Ziemi Dobrzyńskiej w skępskim wizerunku jest niezmienne, choć musiała się przejściowo ukrywać się najpierw przed szwedzkim wrogiem w 1705 r. w Łowiczu, a potem niemieckim okupantem – w latach ostatniej wojny światowej. Dzieliła losy ludu Ziemi Dobrzyńskiej, poddanego pożogom, wojnom, a przede wszystkim niewoli w latach 1793-1918 (w szczególności zaś po upadku antycarskiego powstania styczniowego w 1864 r.), a następnie okrutnej okupacji (!) niemieckiej (a nie - jak uczono przez całe lata PRL, ale i lokalnej przestrzeni posługiwano się jeszcze niedawno - hitlerowskiej) w okresie 1939-1945. Zawsze jednak była niezwykle serdecznie i mocno czczona przede wszystkim przez, wierny chrześcijańskim korzeniom, lud dobrzyński, traktowana przez niego jako Królowa Ziemi Dobrzyńskiej, ale także przez przybywających tu w ciągu stuleci wiernych z Kurpiowszczyzny, Mazowsza, Kujaw, Pomorza, Ziemi Chełmińskiej i Mazur, zarówno indywidualnie, jak też w formach pielgrzymek dziękczynno-błagalnych.

Nade wszystko jednak królowała tej Ziemi, która w 1496 r. przyjęła Ją w dozgonną gościnę, a która przez wieki była możliwa przede wszystkim dzięki oddanym Stróżom Jej wizerunku – Ojcom Bernardynom, ale także duchowieństwu diecezjalnemu, które w latach 1864-1933, po usunięciu ze Skępego Braci Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny – Zakonu Braci Mniejszych, także gorliwie troszczyło się o Jej duchowe i materialne dziedzictwo.



 Obraz Zwiastowanie N.M.P. przywieziony do kościoła skępskiego

przez G. Zielińskiego z włoskiej Lukki.

         Odpowiadając na prośbę skępskich Ojców Bernardynów, ale także z potrzeby serca, podejmujemy próbę umotywowania, dlaczego Najświętszą Maryję Pannę Skępską powinniśmy tytułować Królową Ziemi Dobrzyńskiej i Matką Bożą Brzemienną. Ordynariusz Płocki, ks. bp dr Piotr Libera swoim dekretem z 25 marca 2015 r. ustanowił miejscowy kościół pw. Zwiastowania NMP w Skępem Sanktuarium Diecezjalnym Najświętszej Maryi Panny Skępskiej, Matki Bożej Brzemiennej, Królowej Mazowsza i Kujaw w Skępem. Dokument ten (aczkolwiek niezwykle ważny) jednak nie do końca implementuje należne tytuły Matce Bożej w Jej skępskim wizerunku.

          „Zawężający” tytuł dla NMP Skępskiej jako „Królowej Mazowsza i Kujaw” pojawił się gdzieś w połowie XIX w., a być może dopiero przy okazji 400-nej rocznicy sprowadzenia Figury Skępskiej w 1896 r., niewykluczone, iż za przyczyną księży diecezjalnych, posługujących w Skępem od 1864 r. mocno przecież związanych ze stolicą biskupią w Płocku. Tak też postąpił, skądinąd wielce zasłużony badacz dziejów kościołów na Ziemi Dobrzyńskiej u progu XX w., ks. Walenty Załuski, proboszcz w Osieku, a potem w sąsiednim Gójsku, który o wizerunkach Matki Bożej w tej oddzielnej historycznie i geograficznie krainie, zaliczając ją do Mazowsza, pisał m. in.: „Oto złoty szereg stolic Maryi w księstwie Mazowieckim, w dyecezyi, że tak powiem Maryi: - Osiek Wielki pod Brodnicą..., - Obory..., - Studzianka..., - Okalewo...”[2].

           Przy okazji 525-lecia pobytu Ojców Bernardynów w Skępem w 2023 r. podejmujemy raz jeszcze próbę skodyfikowania odpowiedzi na dwa pytania:

  • dlaczego wizerunek Najświętszej Maryi Panny Skępskiej powinniśmy tytułować „Królową Ziemi Dobrzyńskiej, Mazowsza i Kujaw”, a nie tylko „Mazowsza i Kujaw”?;
  •  czy wobec starań Ojców Bernardynów, ale także dążeń wiernych, dotychczasowy tytuł „Najświętsza Maryja Panna Skępska”, należy rozszerzyć o bardzo oczekiwany, notabene w przestrzeni publicznej w istotnej części już przysposobiony i to co najmniej od dekady, tytuł „Matka Boża Brzemienna”?

            Dla potwierdzenie pierwszej tezy konieczne jest szersze spojrzenie potwierdzające odrębność historyczną i kulturową Ziemi Dobrzyńskiej, w którym również winniśmy dokonać odniesienia do właściwego (pierwotnego) wizerunku herbu regionu i jego projekcji oraz formy pisowni tej „historycznej krainy”, będącej zawsze „osobną ziemią”[3].

            W drugiej natomiast kwestii trzeba podjąć próbę analizy i korekcji niekiedy błędnych informacji i mylnej kwalifikacji (często na zasadzie swobodnej kompletacji) tytułów należnych Najświętszej Maryi Pannie, które pojawiły się przy okazji egzegezy wizerunku skępskiego w szeregu wydawnictwach, a dotyczących odpowiedzi na pytania: czym jest tytuł, który przyjęła Maryja prawie w dorosłym już życiu, tzn. „Służebnica Pańska”, a czym jest przywołanie pewnego epizodu z Jej doczesności, a mianowicie zapisu nie w Ewangelii, a z tekstów apokryficznych, kiedy to Maryja jako trzyletnie dziecię została ofiarowana w świątyni, np. mylnie u prof. T. Chrzanowskiego, gdzie czytamy: „Jest to niewielka późnogotycka figurka Matki Bożej w niezbyt częstej odmianie ikonograficznej: NP Marii jako Służebnicy Pańskiej, czyli kilkunastoletniej dzieweczki oddanej na służbę do świątyni[4], gdzie ‒ jak widać ‒ nastąpiło zachwianie czasowe w życiu Matki Chrystusa. Istotnie, należy przyznać rację tylko w tej części, że Figura NMP Skępskiej jest wyjątkowo rzadką odmianą ikonograficzną, jednak nie można jej zaliczyć ‒ jak chcą tego także inni historycy, w tym historycy sztuki ‒ do typowych Madonn gotyckich. Skępska Madonna przedstawia bowiem Maryję Apokaliptyczną jako Służebnicę Pańską, (a nie „służebnicę w świątyni”), w stanie brzemiennym, o czym mówią nam: Apokalipsa św. Jana (12, 1-2) oraz Ewangelie wg św. Łukasza (1, 38) i św. Mateusza (1, 18), a czego doświadczamy przy anatomii XV-wiecznej figury.




Najświętsza Maryja Panna Skępska, Matka Boża Brzemienna,

Królowa Ziemi Dobrzyńskiej, Mazowsza i Kujaw

 

            Uzyskanie pozytywnych odpowiedzi na postawione wyżej hipotezy uprawniło do nadania pracy z 2022 r. tytułu, który asymiluje te przesłanki, tj. Dobrzyńska Częstochowa. Sanktuarium Najświętszej Maryi Panny Skępskiej, Matki Bożej Brzemiennej – Królowej Ziemi Dobrzyńskiej, Mazowsza i Kujaw. Zatem kult Figury NMP Skępskiej powinien być uzupełniony dwa kolejne tytuły, tj.: brzemienności i „dobrzyńskości”. Należy mieć nadzieję, że w przywołanych wyżej pracach z 2017 i 2022 r. znaleźliśmy dość argumentów do ich formalnego używania i aplikowania do przestrzeni Kościoła lokalnego.

 



Pierwsza monografia Figury Skępskiej z 1899 r.

 

         W związku z tym, iż w dotychczasowych publikacjach dotyczących kompleksu kościelno-klasztornego w Skępem i zabytków ruchomych w nim zgromadzonych nie podejmowano prób retrospektywnego spojrzenia na historiografię dotyczącą fundacji skępskiej i czci oddawanej Najświętszej Maryi Pannie Skępskiej, Matce Bożej Brzemiennej, niejako w uzupełnieniu do naszych rozważań, podajemy skrócony przegląd historiograficzny do interesującego nas tematu, świadomie (odmiennie wobec wymogów metodologicznych) sytuując go w zakończeniu pracy, po to, aby dać pierwszeństwo zakreślonym wyżej problemom. Jeśli chcemy poprawnie z czcią i godnością, głęboką wiarą odnosić do skępskiego Wizerunku NMP, musimy zawsze z pokorą pochylać się najpierw nad tekstami źródłowymi, a następnie opracowaniami, krytycznie odnosząc się głównie do tych ostatnich.

             Ojcowie Bernardyni z zadowoleniem przyjęli nasze przypomnienie o tym Jubileuszu i już 25 marca br. w Święto Zwiastowania NMP z udziałem Biskupa Ordynariusza Płockiego inaugurują uroczystości rocznicowe.

 

 

 



[1] [za:] Mirosław Krajewski, Dobrzyńska Częstochowa. Sanktuarium NMP Skępskiej, Matki Bożej Brzemiennej – Królowej Ziemi Dobrzyńskiej, Mazowsza i Kujaw, wyd. 2 popr. i rozszesz., Skępe 2022, s. 19-20 i n. oraz Tegoż, Dobrzyńska i Brzemienna Matka Boża w skępskim wizerunku, Rypin-Skępe 2017.

[2] W. Załuski, O czci Przenajświętszej Bogarodzicy i praktykach religijnych tejże czci dotyczących w Dyecezyi Płockiej z polecenia J. E. ks. Jerzego Szembeka, biskupa płockiego, Płock 1908, s. 32.

[3] https://krajewskimiroslaw.pl/images/materialy/Terra_Dobrinensis/Nazwa_Ziemia_Dobrzynska_-_2017.pdf; M. Krajewski, Dobrzyńska i Brzemienna Matka Boża w skępskim wizerunku, Dobrzyńskie Towarzystwo Naukowe, Rypin 2017; B. Ciesielska, Bedeker skępski, Skępe 2021; M. Krajewski, Dobrzyńska Częstochowa. Sanktuarium NMP Skępskiej, Matki Bożej Brzemiennej – Królowej Ziemi Dobrzyńskiej, Mazowsza i Kujaw. Na 525-lecie sprowadzenia do Skępego Figury Matki Bożej 1496-2021), wyd. 2 uzup., Dobrzyńskie Towarzystwo Naukowe, Rypin 2022.

[4] T. Chrzanowski, Zabytki ziemi dobrzyńskiej, „Ziemia 1981. Prace i Materiały Krajoznawcze”, Warszawa 1983, s. 146.