ROCZNIK DOBRZYŃSKI tom XII 2019 r.

Ukazał się drukiem dwunasty tom "Rocznika Dobrzyńskiego - naukowego, punktowanego periodyku Dobrzyńskiego Towarzystwa Naukowego. Wszystkie dotychczasowe tomy RD liczą w sumie 4.668 stron naukowego formatu B-5. RD nie otrzymuje znikąd żadnej dotacji.

Rocznik znajduje się m. in. w zbiorach Biblioteki Narodowej, Bibliotece Kongresu Amerykańskiego oraz w wielu bibliotekach uniwersyteckich i regionalnych.

W sumie na jego łamach swoje prace opublikowało 124 autorów.

Poniżej podajemy spis treści tego tomu:

ARTYKUŁY I STUDIA

Waldemar Panert, Kilka uwag o homo humilis

Marzena Marciniak, Instytucja referendum w teorii i praktyce demokratycznej 
na   przykładzie Włocławka

Jolanta Z. Iwińska, Państwowa Preparanda Nauczycielska w Wymyślinie. 
W setną   rocznicę jej utworzenia

Agata Żabierek , Błogosławiony  biskup Michał Kozal na łamach prasy polskiej

Bożena Ciesielska, Salony Pauliny Kleszczyńskiej w Chełmicy Wielkiej

Michał Raczkowski, Z dziejów oświaty na Kujawach Wschodnich. 
Wizyta Chińskiej Misji   Oświatowej we Włocławku i powiecie włocławskim w 1932 r.

Agata Żabierek, Brodnicka kuźnia patriotów. Zarys działalności 67. Pułku Piechoty

Bożena Ciesielska, Trzydzieści lat Lipnowskiej Grupy Literackiej (1989-2019)

MATERIAŁY, WSPOMNIENIA I RELACJE

Krzysztof Budziński, Relacja Władysława Kruziewicza o działalności 
Polskiej Organizacji     Wojskowej na terenie powiatu rypińskiego 
w latach 1916-1918

ks. Zbigniew Kluba, Wspomnienia z rodzinnego domu

Jolanta Z. Iwińska, Syberyjsko-afrykańska odyseja Bolesława Ciesielskiego 
ze Skępego (1941-1947)

BIOGRAFIE DOBRZYŃSKIE

Leszek Stefański, Leon Jarosław Bentkowski (1823-1889) – rolnik 
z Ziemi Dobrzyńskiej kustoszem Muzeum Książąt Czartoryskich

Rypinianin, Niezwykłe żony powstańca styczniowego

Andrzej Graczkowski, Dzierżanowscy herbu Grzymała – ostatni właściciele 
folwarku i  klucza dóbr w Zbójnie (1874-1939)

Błażej Krajewski, Zofia Gosiewska – peowiaczka, farmaceutka, nieznana
 uczestniczka  powstania warszawskiego

Mirosław Krajewski, Pierwsza emancypantka Rypina, niezwykła położna 
– Karolina  Kłobuszewska (1893-1983). Przyczynek do biografii

Aleksandra Budzińska, Podporucznik Aleksander Drzymalski – Dobrzyniak 
w Armii  Hallera

Alicja Drewczyńska, O żołnierzu konspiracji antyniemieckiej z Karnkowa
 k. Lipna

ks. Zbigniew Kluba, Gorliwi i zasłużeni kapłani Ziemi Dobrzyńskiej

Aleksander Sikorowski, O rodzinie Betkierów z Nowej Wsi

Janusz Koszytkowski, „Galeria błękitna” małżeństwa Grefkowiczów w Czarnem,
 gmina Wielgie

POEZJA I PROZA DOBRZYŃSKA

Mikołaj Konczalski, Ziemia obiecana

Zofia E. Szczęsna, Niech dzień się pokojem spełni

Grzegorz Maślewski, Powstaniec

Maria Rykowska, Miasto wspomnień - moje Lipno

Sławomir Ciesielski, Bursowe miasteczko

Zbigniew Żuchowski, Profesora Aleksandrowicza rozmowa o śmierci
z Haliną Poświatowską

Waldemar Panert, Kacper odkrywca

RECENZJE I OMÓWIENIA

Mirosław Krajewski, Podnieś skrzydła orle biały. Ziemi Dobrzyńskiej drogi 
do wolności,  Dobra Ziemia 2018 (Maria Adamowska)

Mirosław Krajewski, Powiat lipnowski. Materiały monograficzne i albumowe,
Brodnica- Lipno 2018 (Lucyna Kukomska)

Jan Manewicz Wędrówka myśli, Brodnica 2018 (Bożena Ciesielska)

Jerzy Pietrkiewicz, Zdobycz i wierność, Warszawa 2018 ( Bożena Ciesielska)

KRONIKA DTN

Hymn Dobrzyńskiego Towarzystwa Naukowego (Jan Jagodziński) 

Uchwała DTN w sprawie herbu i flagi DTN wraz z ich wizerunkami

Kalendarium DTN za rok 2017 (Iwona Zielińska)

Honorowi Członkowie Dobrzyńskiego Towarzystwa Naukowego

Członkowie wspierający Dobrzyńskie Towarzystwo Naukowe

Album członków zwyczajnych DTN (stan na dzień 30. 06. 2019 r.)

Noty o autorach tomu XII

Spis zawartości „Rocznika Dobrzyńskiego”, tomy 1-11: Rypin 2008-2018 
wraz z wykazem autorów

Album autorów tomów 1-12 „Rocznika Dobrzyńskiego” (2007-2019)

Standardy w zakresie przygotowania tekstów do „Rocznika Dobrzyńskiego”
 – naukowego (punktowanego) periodyku Dobrzyńskiego Towarzystwa Naukowego

Poniżej logo DTN, Towarzystwa założonego w 2007 r. z mojej inicjatywy.Towarzystwo zrzesza dziś 114 członków zwyczajnych, 4 członków wspierających oraz nadało Honorowe Członkostwo dziesięciu znakomitym osobom z kraju i zagranicy (Szwecja, Wielka Brytania, Francja).

Pamieć o Żołnierzach Niezłomnych

"Ojczyzna to ziemia i groby. 

Narody tracąc pamieć, tracą życie" 

(C. K. Norwid).

15 marca 2019 r. w Gimnazjum w Czernikowie bardzo uroczyście, przy niespotykanej frekwencji uczniów z tej Gminy, podsumowano IV edycję Gminnego Konkursu Wiedzy o Żołnierzach Wyklętych. Zostałem poproszony nie tylko do udziału w tej uroczystości, ale także podzielenia się refleksjami o żołnierzach niezłomnych z Ziemi Dobrzyńskiej, m. in. o Marii Sobocińskiej ze Skępego i Teofilu Jurkiewiczu z Głęboczka k. Obór - emigrantów do Szwecji i Francji. 

Animatora tego fragmentu narodowych dziejów Dobrej Ziemi Tomasz Lewandowski - organizatora Stowarzyszenia "Związek Jaszczurczy" - określiłem "niezłomnym kusztoszem pamięci o tych żołnierzach". Dziekuję Panu i Pana dzielnym Współpracowniczkom za to wartościowe dzieło.

Na zakończenie podsumowania wystąpił z przejmujacym (autorskim) koncertem bard Pamięci Żołnierzy Wyklętych, Andrzej Kołakowski z Gdańska. (zdj. z urocz.- profil T. L.)

Na pierwszy piątek Wielkiego Postu (bez komentarza)

Nasze słowa nic tu nie znaczą!

" Jezus udał się na Górę Oliwną.  Rano znowu przybył na teren świątyni i cały lud zaczął się zbierać przy Nim. On usiadł i uczył ich.  Wtedy uczeni i faryzeusze przyprowadzili jakąś kobietę, przyłapaną na cudzołóstwie. Postawili ją pośrodku  i powiedzieli Mu: "Nauczycielu, ta kobieta została przyłapana na występku cudzołóstwa.  
W Prawie Mojżesz kazał nam takie kamienować. A Ty co powiesz?"  Mówili to dla poddania Go próbie, by mieć coś do oskarżenia Go. Na to Jezus pochyliwszy się rysował palcem po ziemi.  
Gdy nie przestawali Go pytać, wyprostował się i rzekł im: "Kto z was bez grzechu, niech pierwszy rzuci w nią kamieniem".  I znowu pochyliwszy się, rysował po ziemi.  
Gdy oni to usłyszeli, zaczęli jeden po drugim odchodzić, zaczynając od starszych. Został sam i ta kobieta, stojąca pośrodku.  
Jezus wyprostował się i zapytał ją: "Kobieto, gdzie są? Żaden nie wydał na ciebie wyroku?"  Odpowiedziała: "Żaden, Panie". Jezus rzekł: "I ja na ciebie wyroku nie wydaję. Idź, a odtąd już nie grzesz".

 (J, 8, 1-11)

Utwór muzyczny powie więcej niż... milczenie:

⇓

Podaruj mi Panie, Twoje przebaczenie

W sercu Dobrej Ziemi.... OBORY

Kościół i klasztor Ojców Karmelitów, Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej z łaskami słynącą (koronowaną w 1976 r.) Figurą M.B. Bolesnej, fundowany w 1605 r. wciąż potrzebuje wsparcia... także intelektualnego i duchowego.

Poniżej zestawiamy ilustracyjnie najważniejsze opracowania dotyczące tego ważnego dla Kościoła i Ziemi Dobrzyńskiej miejsca, poprzedzone ich zestawem bibliograficznym:

1. Smoleński M., Cztery kościoły w ziemi dobrzyńskiej, Lwów 1869.
2.  Załuski W., Cudowna figura Matki Boskiej Bolesnej w Oborach 1605-1905. Pamiątka 300-nej rocznicy sprowadzenia figury Matki Boskiej Bolesnej z Bydgoszczy do Obór, Płock 1906
3. Krajewski M., Sanktuarium Maryjne Ojców Karmelitów w Oborach. Zarys dziejów, architektury i kultu, Obory 1984
4.  Malicki A., Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Oborach, Obory, (Bydgoszcz 2003).
5. Marii Strużyńskiej wspomnienia z lat wojny i okupacji (1939-1945), opracował, wstępem i przypisami opatrzył M. Krajewski, Rypin 2007.
6. Krajewski M., Tronująca w sercu tej ziemi. Wołanie o powrót do korzeni, Rypin 2005.
7. Krajewski M., W sercu tej ziemi, Rypin 2000.
8. Krajewski M., Mietz A., Zabytki Ziemi Dobrzyńskiej. Przewodnik bibliograficzny, Włocławek 1996.
9. Krajewski M., Za wiarę i polskość. Duchowieństwo Ziemi Dobrzyńskiej w powstaniu styczniowym i walce o wolność narodu i Kościoła po jego upadku, Lipno 1992.
10. Krajewski M., Tronująca w sercu tej ziemi. Wołanie o powrót do korzeni, Rypin 2005. 
11. Deo et Matris. Almanach religijnej poezji ziemi dobrzyńskiej, wybrał, opr., wstępem i przypisami opatrzył M. Krajewski, „Biblioteka Dobrzyńska", t. 4, , Rypin 2011.
12. Konopnicka M., W Oborach (z suplementem), do druku przygotował, wstępem poprzedził i przypisami opatrzył M. Krajewski, „Biblioteka Dobrzyńska”, t. 5, Obory-Rypin 2013.
13. Krajewski M., Z krwi Waszej posiew wolności. Ludzie i miejsca powstania styczniowego na ziemi dobrzyńskiej, Rypin 2013.
14. Krajewski M., Okolica z „Dobrzyńską Częstochową”. Gmina Zbójno koło Obór w Ziemi Dobrzyńskiej, zwanej Dobrą Ziemią, Brodnica-Zbójno-Obory 2016.
15. Krajewski M., Oborzańskie Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej Pani i Królowej Ziemi Dobrzyńskiej, Kraków-Obory-Brodnica 2016.

Dwa razy się rodził? Jeszcze wokół daty urodzenia Frycka.

            Mimo iż minęło ponad 200 lat od narodzin Fryderyka Chopina, wciąż nie ustają dyskuje, czy urodził się on 1 marca, czy też - jak chcą niektórzy - 22 lutego.

W dniu 1 marca 1810 r. w niewielkiej posiadłości Żelazowa Wola na Mazowszu, jako syn Mikołaja i Justyny z Krzyżanowskich „zacnego acz niebogatego rodu szlachcianki”, Chopinów, na świat przyszedł Fryderyk Franciszek Chopin^[1]. Nikt nie mógł przypuszczać, że narodziło się dziecko cudowne, o wyjątkowej duchowości i wielu talentach, a i późniejsza niejednolitość w zapisie dziennej daty urodzenia miała mieć wymiar niemal mityczny. Nie mogło więc obejść się w ciągu minionych dwóch wieków od miłych kontrowersji wokół tej daty i to nie tylko wśród jego biografów, ale także poetów. Sięgnął więc i do tego wątku Franciszek Karpiński (1920?^[2]-1997), który pisząc dwutomowy poemat pt. Chopin, zatrzymał się także nad datą urodzenia Frycka, bowiem tak tytułowali go rodzice, szkolni koledzy i przyjaciele:

            „Dniem narodzin był czwartek, zatem w lutym.

            Gdy Fryc dorośnie Paryżu napisze,

            Że się urodził (i w tym był obkuty):

            Pierwszego marca. Toć jakby afiszem

            Ogłaszał datę. Rzetelną. Narodzin!

            Wielu badaczy z tą datą w pakt wchodzi.

           

            A zatem Chopin dwa razy się rodził?

            U mnie codziennie. Duch szepcze, że w Lutym!

            Józef Morawski (ksiądz) główeczkę schłodził

            Wodą z Brochowa, zlaną w płaczu sutym.

            Przewidział ślepy Mazur skąd ten krzyk z Brochowa.

            Dał o sobie znać. Dokument się chowa…”^[3].

---

^[1]              H. Opieński, Chopin (z 74 ilustracjami), Warszawa 1937, s. 14.
A. Hedley, Chopin, Łódź 1949, s. 11-13 zanegował fakt urodzenia Chopina w dniu 22 lutego 1810 r. na podstawie danych uwidocznionych w metryce spisanej w parafii Brochów koło Żelazowej Woli. Kwestii nie rozstrzygnął do końca współczesny chopinolog, Mieczysław Tomaszewski, Chopin, (w:) Wielka encyklopedia PWN, t. 5:2001, s. 506), podając: „Chopin, Szopen, Fryderyk Franciszek, ur. 1 III (22 ?) 1810, Żelazowa Wola”. Identyczny zapis, z podaniem daty „22 luty” z pytajnikiem znajdujemy w innej współczesnej encyklopedii: Chopin Fryderyk Franciszek, (w:) Britannica. Edycja polska, t. 7:1998, s. 107. Gdy chodzi o zapis w metryce spisanej w parafii brochowskiej, zapewne jest to błąd organisty, do którego kompetencji należały m. in. kwestie prowadzenia dokumentacji urodzeń. Fryderyk Chopin, jak i jego rodzina za właściwy dzień urodzenia zawsze podawali 1 marca. Taką datę podał Chopin, gdy w styczniu 1833 r. zostawał członkiem Towarzystwa Historyczno-Literackiego Paryżu: http://pl.chopin.nifc.pl/chopin/life/calendar/year/1810/6.03.2010. Mimo to na tablicy inskrypcyjnej z sercem Chopina w kościele pw. Św. Krzyża w Warszawie widnieje data 22 lutego 1810 r.

^[2]              W biografistyce przyjmuje się, iż data urodzenia F. Karpińskiego jest niepewna.

^[3]              F. Karpiński, Chopin. Wielkie poematy, t. 1, Poznań 1997, s. 65-66.

W Szafarni Frydek wykonał także skomponowanego, bądź – jak chcą niektórzy – zaimprowizowanego właśnie tam Mazurka, zwanego „Żydkiem”. „Żydka” grał Chopin w Szafarni publicznie co najmniej dwa razy: w dniu 15 sierpnia, o czym pisał w „Kuryerze Szafarskim” w dniu 19 sierpnia 1824 r. oraz 1 września tegoż roku, o czym z kolei donosił w „Kuryerze” z dnia 3 września. „Kuryery Szafarskie” były więc muzyczną kroniką wakacyjnych wojaży Chopina po Ziemi Dobrzyńskiej.

Jak zdołał ustalił Oskar Kolberg, „Żydek” była to pierwotna wersja Mazurka As-dur op. 7 nr 4, zaś jeden z pierwszych chopinologów Ferdynand Hoesick na początku XX wieku dodał, iż autograf tego utworu ofiarował swego warszawskiemu przyjacielowi, Wilhelmowi Kolbergowi, bratu Oskara, do którego Chopin pisał list z Dusznik 18 sierpnia 1826 r. M. Tomaszewski dodaje z kolei, że w Szafarni powstały dwa inne mazurki i trzy polonezy. Nawet, gdyby do tej ostatniej informacji, z różnych powodów, mieć ograniczone zaufanie, to rację miał Adam Zamoyski, który zauważył: „Kiedy we wrześniu wrócił do Warszawy, głowę miał pełną nowych melodii” . I to było najważniejsze!

Przez całe lata trwa dyskusja, czy ów „Żydek” był istotnie Mazurkiem a-moll op. 17 nr 4, czy też Mazurkiem As-dur? Zgodziwszy się, że „Żydek” to Mazurek a-moll, nie wszyscy potwierdzają, że improwizowany latem 1824 r. w Szafarni utwór był właśnie tym mazurkiem. Jak ustaliła to kompetentnie Hanna Wróblewska-Straus, część biografów, m. in. Marceli A. Szulc, Zdzisław Jachimecki, Bronisław Sydow i Krystyna Kobylańska, utożsamiają „Żydka” z Mazurkiem a-moll op. 17 nr 4. Przeciw tej interpretacji wypowiedzieli się m. in. Janusz Miketta, Józef M. Chomiński oraz Tadeusz A. Zieliński. J. Miketta zaprotestował nawet zdecydowanie: „Jakaś nieszczęsna „tradycja” nazwała ten Mazurek „Żydkiem”, zaś Józef Chomiński stanowczo potwierdził, iż porównywanie improwizowanego w Szafarni „Żydka” do Mazurka a-moll op. 17 nr 4 jest nieporozumieniem, bowiem ten ostatni reprezentuje „dojrzałą formę stylizowanego mazurka ze wszystkim właściwościami stylu Chopina”. Jeszcze dalej w ocenie tej dość kontrowersyjnej sprawy poszedł Tadeusz A. Zieliński, który zauważył, iż w „Żydku”, o którym dwukrotnie pisał Chopin w „Kuryerze Szafarskim”, zapewne występowały melodie żydowskie, których trudno doszukać się w Mazurku a-moll. Innego zdania był A. Hedley, który pisze: „Wystarczy spojrzeć na Mazurka a-moll, op. 17, nr 4, naszkicowanego w czasie tych wakacji, choć znacznie później wydanego, gdy kompozytor czuł się bardziej pewnym siebie, aby dostrzec bezpośredni wpływ tańców i piosenek grywanych przez wiejskie kapele na odpustach i weselach]. Tu na Ziemi Dobrzyńskiej do tej ostatniej opinii jesteśmy wyjątkowo przywiązani.

Tablica pod chórem kościoła klasztornego w Oborach fundowana przez autora w 1999 r.

"Szafarski" mazurek a-moll, opus 17 F. Chopina

Wreszcie prawidłowy tytuł: Najświętsza Maryja Panna Skępska, Matka Boża Brzemienna, Królowa Ziemi Dobrzyńskiej, Mazowsza i Kujaw

Dzięki naszym straniom w Wikipedii pojawił się prawidłowy tytuł dla łaskami wsławionej Figury M. B. Skępskiej, a mianowicie:

Najświętsza Maryja Panna Skępska, Matka Boża Brzemienna, Królowa Ziemi Dobrzyńskiej, Mazowsza i Kujaw.

 Wyświetl i zobacz:

N.M.P. Skępska. M.B. Brzemienna - w Wikipedii

fot. M. Eich

fot. o. D. Godzik

Zob.szerzej. M. Krajewski, Dobrzyńska i Brzemienna Matka Boża w skępskim wizerunku, Dobrzyńskie Towarzystwo Naukowe, Rypin-Skępe 2017.

L. Wałęsa. Urodzony na Ziemi Dobrzyńskiej (smutne)...

Cycero w w 1. mowie "Przeciw Katylinie" mówił: O, tempora! O, mores! (Co za czasy! Co za obyczaje!).

Minęły wieki, a my znowu musimy tak wołać?:

Jedynie prawda jest ciekawa (zob.)


- to słowa wypowiedziane przez pisarza i publicystę, Józefa Mackiewicza  herbu Bożawola (1902-1985).

Faktów raczej nie powinno się komentować!

"Jeśli fakty przeczą mojej teorii, tym gorzej dla faktów" - mówił niemiecki filozof G.Hegel, ale tu chodzi tylko o fakty.