"Almanach poezji Dobrej Ziemi wraz z wypisami z prozy dobrzyńskiej", wybór, wstęp i opr. Mirosław Krajewski

Wstęp do "Almanachu" W Ziemi Dobrzyńskiej, którą w 2008 r. nazwałem Dobrą Ziemią, istotnie – jak mawiał jej koryfeusz i bard, Jerzy Pietrkiewicz – jest najwięcej Ojczyzny. Nie bez powodu więc od stuleci sławiona jest ona strofami poetyckimi, które wypływają z głębi jej dziejów, z serc czcicieli tej historyczno-geograficznej krainy, rozłożonej między czterema rzekami: Wisłą, Skrwą, Pissą i Drwęcą. W ostatnich dziesięcioleciach, głównie od połowy lat 80. ubiegłego wieku ukazało się ponad sto tomików poezji, które zapewne nie zostały jeszcze w całości skatalogowane i zgromadzone w jednym miejscu, np. w którejś z dobrzyńskich bibliotek. Zresztą nawet biblioteki z kręgu tzw. obowiązkowego egzemplarza (np. Biblioteka Narodowa, czy Jagiellońska) także nie mogą poszczycić się zebraniem całości wydanej poezji i prozy ziemi dobrzyńskiej. Mimo poważnych osiągnięć w zakresie popularyzacji słowa poetyckiego tego regionu w ostatnich latach nie można wskazać na istnienie choćby próby zbioru całej poezji Ziemi Dobrzyńskiej i to wielu autorów. Wyjątkiem może tu być zbiorowa publikacja pt. Deo et Matris. Almanach poezji religijnej ziemi dobrzyńskiej , która ukazała się w zapoczątkowanej w 2011 r. serii wydawniczej pn. „Biblioteka dobrzyńska” . Almanach, który oddajemy do rąk Czytelnika, zawiera wybór utworów poetyckich oraz wypisów z prozy dobrzyńskiej aż 85 autorów znanych z nazwiska i imienia, bądź pseudonimu (kryptonimu) oraz kilkunastu autorów anonimowych, począwszy od XVI-wiecznego poety Sebastiana F. Klonowica, poprzez poetów i pisarzy XIX-wiecznych, aż do najmłodszych poetów ziemi dobrzyńskiej. Tom zawiera 298 utworów poetyckich oraz 20 fragmentów, bądź też całości krótszych utworów prozatorskich. Tam, gdzie możliwe było ustalenie daty powstania lub wydania drukiem utworu, zastosowano w ramach poszczególnych części Almanachu układ chronologiczny. Formułą chronologiczną posłużono się także w uszeregowaniu utworów, które swoją treścią czytelnie odnoszą się do lokalnych faktów historycznych lub postaci regionu, bowiem, gdy chodzi o treść poezji i prozy dobrzyńskiej, to z mocą należy podkreślić, iż nie jest ona bezosobowa czy też bezimienna. Podmiotem nadrzędnym jest oczywista sama Ziemia Dobrzyńska: krajobraz i ponad 700-letnie jej dzieje; podmiotami obocznymi zaś - lud tej ziemi, który wymownie scharakteryzował mało wciąż znany antropolog z Dobrzynia nad Drwęcą, Aleksander Petrów, ale także wybitne postacie, które jak perły błyszczą na firmamencie dziejów Dobrej Krainy, a wśród nich m. in.: obrońca zamku dobrzyńskiego, Jakub Chełmicki; pierwsza polska studentka, Nawojka spod tegoż zamku; bibliotekarz króla Jana Sobieskiego, Adam Adamandy Kochański; generał Ignacy Działyński; Fryderyk Chopin; żołnierz Europy, Kalikst Borzewski; kapelan powstańczych oddziałów ziemi dobrzyńskiej z 1863 r., o. Stanisław Małachowski z Trutowa i Obór, wreszcie inni karmelici ze wzgórza „szwajcarskiego”: ojcowie Piotr Ochlewski, Wincenty Kruszewski i Andrzej Malicki, a także ks. Adolf Kukwa; bard tej Ziemi, Jerzy Pietrkiewicz; oddany bez reszty tej Ziemi, Michał Kokot i inni bene merentes. W zbiorze Czytelnik znajdzie poezję znaną, np. największych poetów ziemi dobrzyńskiej: Gustawa Zielińskiego ze Skępego i Jerzego Pietrkiewicza z Fabianek , ale także strofy zupełnie lub mało znane, np. Adama Mickiewicza we fragmencie z Pana Tadeusza, Władysława Brodzikowskiego z Lipna, Tadeusza Olszewskiego z Rypina, jak również prawie zupełnie nieznaną prozę Janiny Gawin-Waśniewskiej z Gulbin i Płocka oraz Tadeusza Twarogowskiego ze Świedziebni. Do kanonu poezji i prozy dobrzyńskiej wpisali się także najwybitniejsi ludzie pióra, poza Adamem Mickiewiczem: Sebastian Klonowic, Maria Konopnicka i Franciszek S. Dmochowski. Tom poezji i prozy dobrzyńskiej (w wyborze) podzielono na 10 części, którym nadano w kolejności następujące tytuły: – Pochwała Dobrej Ziemi; Polska – Ojczyna moja, a w niej moja mała Ojczyzna; – Deo et Matris (Bogu i Matce); – Matko Boża Skępska – Brzemienna Panienko!; Matka Boża Bolesna – Oborska Pani; – Matka Boża Księtska, Konotopska, Osiecka, Czernikowska i Dobrzyńska Pani; – Dobrzyńskie korzenie. Rodzina; - Martyrologium; – Ludziom Dobrej Ziemi; –Post scriptum. Proza dobrzyńska w wypisach. Podział ten powinien ułatwić poszukiwania najistotniejszej tematyki, która stawała się inspiracją dla poetyckiej twórczości wielu autorów, choć zdajemy sobie sprawę, że można było zastosować inną formułę klasyfikującą ten olbrzymi dorobek. Do almanachu dołączono opracowaną na użytek tego wydawnictwa bibliografię poezji i prozy dobrzyńskiej (oczywiście także w wyborze), głównie w postaci druków zwartych, czyli oddzielnych tomików poezji i prozy dobrzyńskiej w liczbie ponad stu pozycji bibliograficznych, znajdujących się w zbiorach autora wyboru. W przeciwieństwie do poprzednich pięciu tomów „Biblioteki dobrzyńskiej” wydanych w latach 2011-2013, które zaopatrzone zostały w szerszą analizę treściową, w prezentowanym tomie odstąpiono od niej, wychodząc w tym miejscu z założenia, że to Czytelnik ma przede wszystkim prawo do takiej analizy i oceny. Jestem przekonany, że właśnie taka formuła spełni nie tylko oczekiwania, ale naturalną potrzebę poznania Dobrej Ziemi w słowie poetyckim i prozatorskim. Niech na dobrzyńskim kole czasu zostaną zaznaczone poszczególne utwory i ich Autorzy. Niech raz jeszcze ubogacą tę krainę.