Klejnoty, nowinki, osobliwości i kalendarium Ziemi Dobrzyńskiej (1)

            Rozpoczynamy cykl krótkich informacji, wypełniających w części nową pracę pod tytułem ujętym wyżej.

© Copyright by Mirosław Krajewski, 2019

zdj. 1 Okładka albumu autora o Ziemi Dobrzyńskiej z 2000 r.

 Prolegomena

              Istotnym powodem przygotowania i opublikowania tego skromnego (o walorach popularnych) mini kompendium wiedzy o Ziemi Dobrzyńskiej, którą konsekwentnie od 2008 r. określam „Dobrą Ziemią”, jest ważna rocznica, a która wymaga podkreślenia w tym miejscu, a mianowicie data: 1288, kiedy to w wyniku podziału księstwa przez Kazimierza powstało samodzielne księstwo dobrzyńskie i tę datę należy uznać za powstanie Ziemi Dobrzyńskiej jako jednostki podziału książęcego ziem polskich. Zatem w 2018 r. przypadała 730. rocznica swoistych „narodzin” Ziemi Dobrzyńskiej, która potem wykształciła i utrwaliła swoje „ziemskie” atrybuty, a mianowicie: granice, stolicę, herb, sejmik (w Lipnie), okazowanie rycerstwa (na polach pod Lipnem), mundur wojewódzki, strój regionu (regionalny) i inne; wreszcie bogatą spuściznę kulturową, mocno posadowioną w tożsamości regionalnej w XIX stuleciu i silnie ożywianą współcześnie.

            Ta niewielka praca ma za zadanie raz jeszcze wzbudzić u miłośnika Ziemi Dobrzyńskiej dodatkowe zainteresowanie jej bogatą przeszłością, także przyrodą, ale również osobami, które w różnym zakresie i czasie przysporzyli jej chwały. Być może przyda się ta książeczka także młodzieży szkolnej, która wielokrotnie z ochotą zwraca się do swoich korzeni. Choć ujęte w tytule hasła (znamiona) nie budzą wątpliwości, to chciałbym zatrzymać się przy pierwszym z nich, a mianowicie na pojęciu „klejnot”. Spośród różnorakich jego znaczeń tutaj chcę posługiwać się klejnotem, jaką rzeczą (wartością) cenną i rzadką[1]; takie wartości, tyczące się Ziemi Dobrzyńskiej, zostały w tej pracy zamanifestowane, uwypuklone, wyeksponowane, pokreślone, a nierzadko podniesione do rangi majestatycznej.

            Klejnoty, nowinki i osobliwości dotyczą całego obszaru, wyznaczonego siedmioma rzekami, dlatego sięgnąć mogą do tego nietypowego przewodnika mieszkańcy całej Ziemi Dobrzyńskiej i jej miłośnicy oraz pasjonaci historii i przyrody. Staraliśmy się w tej mierze zachować umiar i równomierność „rozłożenia” po całym obszarze Dobrej Ziemi tych właśnie atrybutów wyznaczonych i określonych tytułem książki. Mam nadto nadzieję, że prezentowana książeczka może stać się źródłem do organizacji kolejnych konkursów wiedzy o Ziemi Dobrzyńskiej, od wielu lat organizowanych przez SGZD, ale chciałoby się także przez inne podmioty lokalnej przestrzeni, np. biblioteki, domy kultury, szkoły i inne stowarzyszenia. Wreszcie: wydanie to jest przypomnieniem ważnych (minionych, obecnych i przyszłych) rocznic, wpisanych w tożsamość historyczną tej ziemi.

            Pielęgnujmy te klejnoty, poznawajmy kolejne nowinki, szanujmy osobliwości Dobrej Ziemi; ziemi przebogatej, umiłowanej… najdroższej!

                               O NAZWIE WŁASNEJ "ZIEMIA DOBRZYŃSKA"

Osobliwością numero uno powinna być prawidłowa pisownia nazwy, mimo iż w ostatnich latach przyjęło się wbrew „Słownikowi poprawnej polszczyzny” używać w jej nazwie małych liter. Nazwa „Ziemia Dobrzyńska” była pisana z wielkich liter w XIX w. oraz w wydawnictwach I połowy XX stulecia, także w dziele Lauda sejmików Ziemi Dobrzyńskiej, wydanych drukiem w Krakowie w 1878 r.[1]. Z wielkich liter nazwę „Ziemia Dobrzyńska” pisał w 1882 r. w swoim pomnikowym dziele Maksymilian Borucki[2]. Także Oskar Kolberg w pracy pt. Dolinami rzek[3] oraz Dominik Staszewski i Aleksander Maciesza – znani i cenieni historycy Mazowsza Płockiego i Ziemi Dobrzyńskiej[4] używali w jej pisowni wielkich liter. W 1906 r. nakładem krakowskiej Akademii Umiejętności znany krakowski historyk państwa i prawa, Józef Siemieński ogłosił znakomite dzieło (niestety wciąż niedoceniane przez historyków) pt. Organizacya sejmiku Ziemi Dobrzyńskiej, w którym wielokrotnie użył pisowni „Ziemia Dobrzyńska” z wielkich liter, notabene zasadnie i wyczerpująco to motywując[5]. Również Wielka ilustrowana encyklopedia powszechna w tomie czwartym z 1930 r. stosowała przy haśle „Dobrzyńska ziemia” pisownię z wielkiej litery, podając m. in.: „Od 1236 należała Ziemia Dobrzyńska do Kujaw i przy końcu XIII. i na pocz. XIV w. stanowiła odrębną dzielnicę”[6]. Tak więc odrębność historyczno-geograficzna jest głównym powodem tej osobliwości.

---

[1] Lauda sejmików Ziemi Dobrzyńskiej, wyd. F. Kluczycki, Kraków 1878, pass.

[2] M. Borucki, Ziemia Kujawska pod względem historycznym, jeograficznym, archeologicznym, ekonomicznym i statystycznym, Włocławek 1882.

[3] O. Kolberg, Dolinami rzek, czyli opisy podróży wzdłuż Niemna, Wisły, Bugu i Biebrzy, Warszawa 1903, s. 145-147.

[4] D. Staszewski, A. Maciesza, Zarys historyczny Ziemi Dobrzyńskiej, Płock 1908, passim.

[5] J. Siemieński, Organizacya sejmiku Ziemi Dobrzyńskiej, Kraków 1906, s. 1 i n.

[6] Wielka ilustrowana encyklopedia powszechna, t. 4: Dewsbury-Europa, Kraków (1930), s. 45.

Zob. szerzej: M. Krajewski, O właściwą pisownię nazwy własnej „Ziemia Dobrzyńska” na tle jej odrębności i trwałości historycznej oraz kulturowej, „Rocznik Dobrzyński”, t. 10: 2017, s. 9-25.